Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Nghĩa tường minh và hàm ý

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Nghĩa tường minh và hàm ý

1. Câu 1. Chỉ ra các phép liên kết câu trong đoạn trích sau: (1) Cho người xem hiểu được anh ta, mà không phải hiểu như một ngôi sao xa? (2) Và làm thế nào đặt được chính tấm lòng của nhà họa sĩ vào giữa bức tranh đó? (3) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hạn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặn đường dài (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) - Phép liên kết: + Phép lặp: “anh ta” (câu 3) – “anh ta” (câu 1). + Phếp nối: “Và” (câu 2). Câu 2. Nêu tên các phép liên kết câu và liên kết đoạn văn đã học. Các phép liên kết câu và liên kết đoạn văn: phép lặp từ ngữ; phép nối; phép thế; phép đồng nghĩa, trái nghĩa, liên tưởng
2. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý * Xét ví dụ: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi. - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ già tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
3. - Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu.
4. - Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. Ví dụ: Được bạn rủ đi xem phim nhưng em muốn từ chối. Em chọn cách trả lời nào cho phù hợp. Cách 1. Mình không đi xem đâu. Cách 2. Tiếc quá tôi hứa giúp mẹ làm việc nhà rồi. Cách 3. Tôi mà đi xem phim với bạn à?
5. Tìm điểm giống nhau và khác nhau giữa nghĩa tường minh và hàm ý. Nghĩa tường minh Hàm ý Giống nhau Đều là phần thông báo mà người nói muốn hướng đến người nghe. Tuy không được Khác nhau Được diễn đạt trực diễn đạt trực tiếp tiếp bằng từ ngữ bằng từ ngữ trong trong câu. câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
6. Bài tập 1: a. Câu: Nhà họa sĩ -Trời ơi, chỉ còn có năm phút! già tặc lưỡi đứng Chính là anh thanh niên giật mình nói dậy. => Chưa muốn to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chia tay anh thanh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay niên. cầm một cái làn. Nhà họa sĩ già tặc lưỡi “tặc lưỡi”: luyến tiếc đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại b. Từ ngữ miêu tả chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. thái độ của cô gái: - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây mặt đỏ ửng, này! nhận lại chiếc Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để khăn, quay vội đi người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
7. Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ Bài tập 2. Hãy cho biết nhà hội hoạ và cô gái : hàm ý câu in đậm trong - Đây, tôi giới thiệu với anh đoạn trích sau đây: một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già Hàm ý: Ông hoạ sĩ già cần nước chè: Ở Lào Cai đi chưa kịp uống nước sớm quá. Anh hãy đưa ra cái chè. món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. (Nguyễn Thành Long - Lặng lẽ Sa Pa)
8. Bài tập 4: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ? a. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to : (không chứa hàm ý, chỉ - Hà, nắng gớm, về nào là câu nói lảng đi.) Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
9. Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau: Xin nước lạnh Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi đũa. Ai nấy đều cầm đũa mời nhau, còn người khách không có đũa đứng dậy nói với chủ nhà rằng: - Cho tôi xin một chén nước lạnh. Chủ nhà hỏi: - Hả, để làm gì vậy? - Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.  Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đón không chu đáo của gia chủ.