Bài giảng Ngữ văn Khối 9 - Văn bản "Những ngôi sao xa xôi"

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Khối 9 - Văn bản "Những ngôi sao xa xôi"

1. I/ Đọc - tìm hiểu chung Những ngôi sao xa xôi 1. Tác giả - Sinh: 1949 - Quê: Tĩnh Gia – Thanh Hóa - Từng là thanh niên xung phong (TNXP) trên đường Trường Sơn - Thuộc thế hệ nhà văn thời kì kháng chiến chống đế quốc Mĩ, bắt đầu viết văn vào đầu những năm 1970 - Đề tài: + Trước 1975: Viết về cuộc sống, chiến đấu của TNXP và bộ đội trên đường Trường Sơn. + Sau 1975: Viết về những chuyển biến đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới. - Sở trường: Viết về truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tinh tế, đặc sắc (đặc biệt là nhân vật nữ). Nhà văn - Tác phẩm chính: “Cao điểm mùa hạ” (1978); “Đoàn Kết” (1980); “Bi kịch nhỏ” (1993); “Một mình qua đường” (2006) LÊ MINH KHUÊ
2. 733.000 lần máy bay đánh phá, 152.000 trận, ném xuống 4 triệu tấn bom
3. I/ Đọc - tìm hiểu chung 2. Tác phẩm d. Ngôi kể - Truyện được kể theo ngôi thứ nhất đặt vào nhân vật Phương Định (nhân vật chính) - Tác dụng: + Góp phần diễn tả một cách sinh động tự nhiên, cụ thể và tinh tế cảm xúc, tâm trạng, ý nghĩ của nhân vật chính. + Tạo điểm nhìn phù hợp, tăng tính chân thực cho cốt truyện + Phù hợp với diễn biến truyện theo dòng tâm trạng nhân vật, đan xen giữa hiện tại và hồi tưởng. e. Ý nghĩa nhan đề - Là chi tiết xuất hiện ở cuối truyện: những ngôi sao trên bầu trời thành phố trong cảm xúc hồn nhiên, mơ mộng của Phương Định. - Là hình ảnh ẩn dụ thể hiện vẻ đẹp giản dị mà giàu chất lãng mạn của những nữ TNXP nói riêng và thế hệ trẻ thời chống Mỹ nói chung.
4. II/ Đọc – hiểu văn bản 1. Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung Đọc hai đoạn văn: phong “Chúng tôi có ba người a. Hoàn cảnh sống và chiến đấu nằm trong đất”. Và: - Hoàn cảnh sống: một hang dưới chân “Bên ngoài nóng trên 30 cao điểm trên một vùng trọng điểm độ trực điện thoại trong đánh phá của kẻ thù. hang”. Trên cao điểm Trong hang đá 1. Tìm những chi tiết tái hiện không gian sống và chiến đấu của những nữ thanh niên xung phong: trên cao điểm và trong hang đá. * Nhận xét chung:
5. Không gian trên cao Không gian trong điểm hang đá
6. Tiết 143-144 : Văn bản “Những ngôi sao xa xôi” ( Lê Minh Khuê) II/ Đọc – hiểu văn bản 1. Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong a. Hoàn cảnh sống và chiến đấu - Hoàn cảnh sống: Trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm của tuyến đường Trường Sơn. Trên cao điểm > Không gian rộng lớn căng thẳng, ngột ngạt, =>Không gian nhỏ bé, an toàn. khốc liệt và vô cùng dữ dội. → -NT: Đối lập tương phản, câu văn ngắn và bút pháp tả thực. - Hoàn cảnh sống và làm việc đặc biệt nguy hiểm, phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ vô cùng ác liệt, cái chết luôn rình rập. Cho thấy hiện thực chiến tranh khốc liệt nhưng con người vẫn hồn nhiên mơ mộng, lạc quan, yêu đời khi về cuộc sống đời thường sinh hoạt hàng ngày
7. “Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Người ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đường. Cái tên gợi sự khát khao làm nên những sự tích anh hùng. Do đó công việc của chúng tôi cũng chẳng đơn giản. Chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm chỉ thấy hai con mắt lấp lánh. Cười thì hàm răng lóa lên khuôn mặt nhem nhuốc. Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau là “những con quỷ mắt đen”. [ ] Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. [ ] Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ ”
8. Tiết 143-144 : Văn bản “Những ngôi sao xa xôi” ( Lê Minh Khuê) b. Những nét chung “Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến nămTruyệnlần. Ngàykể vềnàoba ítcô: gáiba * Phẩm chất TNXP ở một tổ trinh sát lần. Tôi có nghĩ tới cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. - Họ đều là những người có lý tưởng sống cao đẹp: sẵn phá bom trên cao điểm. Còn cái chính: liệu mìn có nổ, bom có nổi không?Ở Khônghọ có thìnhữnglàmnétcáchgì sàng hi sinh tuổi thanh xuân vì sự nghiệp chung. chung đã gắn bó thành -nàoHọ làđể nhữngchâm nữmìn TNXPlần ganthứ dạ,hai dũng?”. cảm và có tinh một khối thống nhất? thần trách nhiệm cao với công việc: + Để con đường được thông suốt, các cô luôn sẵn sàng - Dù công việc vô cùng nhận nhiệm vụ, có lệnh là lên đường bất chấp hiểm vát vả lại nhiều hiểm nguy, nguy. các cô vẫn luôn giữ được + Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, tinh thần lạc quan: bị nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, bom vùi vẫn cười đùa, gọi chủ động, hành động mau lẹ, chính xác; luôn lạc quan nhau là “những con quỷ yêu đời: trong hang vẫn vang lên tiếng hát, nhắc đến mắt đen”. công việc phá bom với giọng điệu bình thản “Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần”, luôn đường hoàng bước tới những quả bom chưa nổ + Đối mặt với hiểm nguy, các cô cũng nghĩ đến cái chết nhưng là “một cái chết mờ nhạt không cụ thể” quan trọng là “liệu mìn có nổ, bom có nổ không?” → họ đã đặt công việc chung cao hơn cả tính mạng của bản
9. c. Những nét riêng * Nho: Bên cạnh những nét - Có vẻ ngoài xinh xắn: chung đáng yêu, đáng quý, mỗi nhân vật đã để + “trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng” lại những ấn tượng đặc + “cái cổ tròn và những cúc áo nhỏ nhắn” rất dễ thương biệt với người đọc nhờ khiến Phương Định “muốn bế nó trên tay”. những nét phẩm chất - Trong đời sống thường ngày, Nho rất hồn nhiên – cái hồn riêng nổi bật nào? nhiên như trẻ thơ: + “vừa tắm dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo”; + khi bị thương nằm trong hang vẫn nhổm dậy, xòe tay xin mấy viên đá mưa. - Trong chiến đấu cô rất dũng cảm, hành động thật nhanh + Trong một lần phá bom, cô bị thương do sập hầm, gọn: đất phủ kín lên người. Mặc dù rất đau nhưng cô + “Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi”, “quay lưng không rên la, không lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu ” muốn cho đồng đội phải lo lắng.
10. c. Những nét riêng * Phương Định: - Cũng trẻ trung như Nho, Phương Định là một cô nữ sinh Hà Nội. Tuy vào chiến trường gian khổ nhưng cô vẫn giữ được phong cách riêng của con gái Hà Nội: nhạy Cảm, hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm vô tư, trong sáng về gia đình và thành phố quê hương. ► Viết về ba nữ TNXP, Lê Minh Khuê đã không tô vẽ, không mĩ lệ hóa mà miêu tả hết sức cụ thể, chân thực bằng cách cá thể hóa nhân vật với những hình ảnh rất đời thường. Mỗi người có một cá tính riêng nhưng đều ngời sáng vẻ đẹp của thế trẻ Việt Nam thời kháng Mỹ. Họ đã từ cuộc đời bước vào trang sách, trở thành những anh hùng – những ngôi sao trên bầu trời Trường Sơn.
11. 2. Nhân vật Phương Định “ThờiMưa.gianNhưngbắtmưađầu đácăng. Lúclênđầu. Trítôinãokhôngtôi cũngbiết.khôngNhưngthuarồi.cóNhữngtiếnggìlanhđã a“.TôiPhươngmê hátĐịnh. Thườnglà cô gái cócứtâmthuộchồnmộttrongđiệusángnhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hátqua,canh nhữnggõ trêngìnócsắphangtới . Cókhôngcái gìđángvô cùngkể nữasắc.xéCókhônggì lí khíthú rađâu,từngnếumảnhcác bạnvụn* Phương.tôiGiókhông.ĐịnhVà tôinhạyquaythấycảmvề?đau,vàĐiệnmơướtmộngthoạiở má.réo. Đại đội trưởng hỏi tình hình. Tôi * PhươngTôi thíchĐịnhnhiềuhồn nhiênbài. Nhữngvà yêu đờibài: hành khúc bộ đội hay hát trên những ngảnói- Mưanhưđườngđá!gắtChamặtvàomẹtrậnmáyơi!.:TôiMưathíchđá!dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích Tôi- Cô chạythích hát,vào,thuộcbỏ trênrất nhiềubànbàitayhátđang(từ bàixòehànhra củakhúcNhobộ đội,mấynhữngviênbàiđádânnhỏca.quanLại “Ca- Trinhhọ-chiuđếnsát-sa”bàichưa“Cacủavề!-chiuHồng-sa”),quânthậm Liênchí côXôcòn. bịaThíchra lờingồimà hátbó. gối mơ màng: “Về đây-KhôngchạykhiDướira,hiểumáivuicơnthíchtócvìmưasaocònđá,cuốngmìnhxanhcô “vuicuồnggắtxanhthíchnữa. cuống”. .LạiĐócuồngmộtlà dânđợt”, saycabomsưaÝ trữ.tậnKhóitìnhhưởngvàogiàucơnhangcó,mưa.phảiTôihồn lấyho[ ]sặcgiọngnhiênỞ đây,sụanhưthậtvàtrênchưatrầmtứccaohềngực. ngheThíchđiểm. thấyCaođầynhiềutiếngđiểmbom”.bombâynàyrơigiờcũngđạn thậtnổcó. mưavắng.đáChỉ. Nhữngcó Nhoniềmvà chịvui Thaocon* Phươngtrẻ. VàcủaĐịnhbomtôiyêu. lạiVàmếnnởtôinhữngtungngồira,đồngđâysay. độiVàsưa,trongcaotrànxạtổ vàđặtđầytrong.bênChẳngđơnkiavịquảai: cóđồithì. Caogiờ màxạ đanggắt- tôiCôbắn. loChị.lắngTiếngThaochosúngNhođangvàở lúidướichịhúiThaođấthốtkhilêncáihaiquảgìngườilàdướicóđi pháđấthiệu.bomChắclựcmà. Khônglàcôđáphải. gìCòntrựccôtrongNhođơn thì nhổmhang dậy, môi hé mở. -và khiếpKhi Nhosợ hơnbị thương,khi bomcô chămgào thétsóc Nhochungchuquanhđáo (bếmàNhokhônglên đùi,ngherửa vếtmộtthương,tiếng trả- Nào,lờitiêm,màynàophadướichosữa taođất), cômấy. Dùhiểuviênchỉrõ tâmmộtnữatrạng.tiếnglo súnglắng củatrườngchị Thaothôi,mặccondù ngườichị đã cốcũngche thấyNhưnggiấumênhtạnhbằngmôngviệcmấtbảorồibêncô. mìnhTạnhhát mộtrất nhanhsự chenhưchởkhiđồngmưatìnhđến. Cảm. Saogiácchóngđó cũngthế? giốngTôi- Vớibỗngđạinhưđộithầnthấytrưởng,thờ,mìnhdùtiếcchỉcókhôngtiếpmộtxúckhảnóiquanăngnổiđiện”.thoạitự vệnhưngrất côvữngbiếtvậyrõ anh từSốtcáchruột,ăn nói,tôi chạybệnhra ngoàitình đếnmộtkhảtínăng. Khônglàm cathấydao vàgì địangoàichỉ nhàkhói bom. Tôi lo”. - Cô quý trọng và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô đã gặp trên tuyến đường Trường Sơn, cô nghĩ “những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ”.
12. Liên hệ mở rộng Kể tên những tấm gương gan dạ, mưu trí, sáng tạo của thanh niên xung phong trong kháng chiến.
13. III/ Tổng kết 1.Nghệ thuật - Lựa chọn ngôi kể phù hợp, cách kể chuyện tự nhiên. - Nghệ thuật xây dựng nhân vật sinh động, tinh tế (đặc biệt thành công khi miêu tả tâm lí nhân vật Phương Định). - Ngôn ngữ giản dị, trẻ trung vừa mang tính khẩu ngữ vừa đậm chất trữ tình. - Nhiều câu văn ngắn, nhịp điệu dồn dập, gợi không khí chiến trường căng thẳng. 2. Nội dung - Truyện "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh cũng như tâm hồn trong sáng, hồn nhiên mơ mộng, tinh thần dũng cảm, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.