Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 25: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 25: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo)

1. Ví dụ: SGK/ 90 Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh ngang tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
2. Câu “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.” HÀM Ý: Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí đã hiểu được hàm ý trong câu nói thứ hai của mẹ. Điều này được thể hiện qua hành động “giãy nảy” và câu nói trong tiếng khóc của em “U bán con thật đấy ư ?”
3. ĐIỀU KIỆN ĐỂ SỬ DỤNG HÀM Ý Người Người nói nghe (người (người viết) đọc) phải có phải ý thức có đưa năng hàm ý lực vào giải câu đoán nói. hàm ý.
4. Tìm hàm ý trong đoạn hội thoại sau: - Ôi, quả ổi trông ngon thế! - Nhưng nó ở cao quá!  Hàm ý: Tớ muốn ăn quả ổi.  Hàm ý: Không thể hái được nó.
5. II. LUYỆN TẬP: 1. Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu BT 1: SGK/91 ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của Câu a) người nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ – Người nói: điều đó? Anh thanh niên a) – Anh nói nữa đi. – Ông giục. – Người nghe: – Báo cáo hết ! – Người con trai vụt trở lại Ông hoạ sĩ và cô kĩ sư giọng vui vẻ. – Năm phút nữa là mười. Còn hai – Hàm ý của câu in đậm: Mời bác và cô vào uống mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã nước. ngấm rồi đấy. – Hai người nghe đều Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính hiểu hàm ý đó. Chi tiết “Ông theo liền anh thanh người hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên niên vào trong nhà” và vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi “ngồi xuống ghế” chứng tỏ điều đó. ngồi xuống ghế. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
6. Bài 3: Điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối. A: Mai về quê với mình đi ! B: / A: Đành vậy. * Điền: - Mình còn rất nhiều bài tập. - Mai mình phải trông nhà. - Mình sắp thi rồi. - Mình đi thăm bà ốm ở bệnh viện.
7. Bài 5. Tìm hàm ý: Mẹ ơi, trên mây có người gọi con: “Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.” Con hỏi:“Nhưng làm thế nào mình lên đó được ?”. Họ đáp: “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”. “Mẹ mình đang đợi ở nhà” - con bảo - “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ?”. Thế là họ mỉm cười bay đi. Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ. Con là mây và mẹ sẽ là trăng. Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm ( R.Ta-go, Mây và sóng )
8. Dùng hàm ý đảm bảo sự lịch sự, tế nhị Moät ngöôøi baïn coù nhaõ yù môøi em ñeán döï sinh nhaät nhöng em laïi khoâng theå ñeán (hoaëc khoâng muoán ñeán). Trong tröôøng hôïp treân, theo em, neân duøng haøm yù hay caâu coù nghóa töôøng minh? Em seõ noùi theá naøo? Từ chối bằng một câu có sử dụng hàm ý - Rất cám ơn cậu nhưng chiều mai tớ cùng bố mẹ về quê thăm ngoại rồi.
9. Trß ch¬i ®ƯỜNG lªn ®Ønh OLYMPIA ĐỘI XANH ®éi ®á 1 2 3 4 5 TìnhKhi huống:nào người Tối tanay sử Adụng và Bhàm chuẩný? bị vé cho cả nhóm (5 người) đi xem phim.6 HàmĐiTàiềBâyn ý: v - tronggiờàCậuo mậnlượtcó câu mới thíchlời trả hỏicuả mônlời đào: B của saocờ vuaB cho là khônggì? hợp ?lí. A: - Mua được vé chưa? A. KhiVườnkhôngA:A: LộcChiều - hồngChiềumuốn:- Tớ đãnay, naychỉ nóicó bạn thích aithẳngđi vàođá đimôn .bóng hay đào bóngchưa?C. măngvới Không bọnđá vớithôi hiểutớ mình . đi ý! nhau nhé!. B: - Mua được ba vé rồi. B:B:Tài ChiềuMận: - Vậyhỏi tớ thìà. phải đào làmxin thưa bài tập rồi. CâuB. hỏi:Muốn Chochấm biết hàmdứt cuộc ý trongthoại câu. nói D. của Muốn B? người nghe không hiểu. VườnA: hồng- Đà nhcó lốivậ y.nhưng chưa ai vào. * Câu ?hỏi: Hàm Nêuý hàm trong ý củalời 2nói câucủa in đâm.Lộc là gì?
10. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Học thuộc ghi nhớ (SGK/91) - Hoàn thành các bài tập còn lại. - Tập viết đoạn văn tự sự có sử dụng hàm ý. - Soạn bài “Nghị luận về bài thơ (đoạn thơ).
11. M×nh kh«ngMÈu chuyÖn vui 1 ë bÈn lµm g× cã rËn ! 1.NHÇM Mét anh sê lªn cæ ¸o, thÊy con rËn, sî người ta cười véi vµng hÊt nã xuèng ®Êt nãi: TTưởưởngng lµlµ concon rËn rËn,, ho¸ ho¸ ra rakh«ng kh«ngph¶i ph¶i Tưởng lµ Cã người cói xuèng ®Êt cè tình tìm ®ược con rËn nhÆtkh«nglªn: bÈn, thÕ TưởngTưởng lµlµ kh«ngkh«ngph¶i ph¶i,, ho¸ ho¸ ra conra con rËn rËn mµ cã rËn ! (TruyÖn cười d©n gian ViÖt Nam)
12. Bài tập vận dụng: Em hãy tạo lập một đoạn hội thoại ngắn có sử dụng hàm ý ? Cho biết hàm ý đó là gì? VÍ DỤ • Tài: - Cậu có thích học môn Toán không? • Lộc:- Tớ chỉ thích môn Âm nhạc thôi. • Tài: - Vậy à ? * Hàm ý trong lời nói của Lộc: Tớ không thích môn Toán.