Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Văn bản Viếng lăng Bác

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Văn bản Viếng lăng Bác

1. Câu 1: Em hãy chép chính xác khổ thơ thứ nhất và nêu hoàn cành ra đời cùa bài thơ. Câu 1: Chép chính xác khổ thơ thứ nhất: Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
2. Câu 3: Chỉ ra sự khác nhau và ý nghĩa giữa hình ảnh hàng tre bát ngát ở câu thơ thứ hai (Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát) và cây tre trung hiếu ở câu cuối (Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này) của bài thơ. Câu 3: Sự khác nhau về ý nghĩa giữa hình ảnh hàng tre bát ngát ở câu thơ thứ hai và cây tre trung hiếu ở câu cuối: - Hình ảnh lăng Bác tạo cảm giác thân thuộc gần gũi, vì có sự xuất hiện của “hàng tre”. Hai sắc thái được diễn tả là “bát ngát” và “xanh xanh” để bao quát không gian rộng, thoáng và yên bình, không gian mở ra ngút ngát. Thăm Bác, nhìn thấy hàng tre cũng là lúc tác giả nói lên cảm giác xúc động mãnh liệt về hình ảnh biểu tượng của dân tộc. Thán từ “Ôi” cùng với cảm nhận dáng tre “đứng thẳng hàng” nghiêm trang cũng tạo nên cảm giác thành kính thiêng liêng trước lăng Bác.
3. Câu 4: Dựa vào khổ thơ vừa chép, hãy viết đoạn văn khoảng 10 câu theo cách lập luận tổng hợp - phân tích – tổng hợp để làm rõ tình cảm của nhà thơ khi đứng trước lăng Bác. Trong đoạn có sử dụng thành phần biệt lập cảm thán và phép nối để liên kết câu. Gợi ý trả lời Câu 4: Viết đoạn văn làm rõ tình cảm của nhà thơ khi đứng trước lăng Bác: - Tình cảm chân thành và giàn dị của đồng bào miền Nam muốn nhắn gửi, nhờ Viễn Phương nói hộ cùng Bác. - Câu thơ “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác” chỉ gói gọn như một lời thông báo nhưng lại gợi ra tâm trạng xúc động của một người từ miền Nam sau bao nhiêu năm mong mỏi bây giờ mới được ra viếng Bác.
4. PHIẾU SỐ 2 Cho đoạn thơ sau: “Ngày ngày mặt trời .mùa xuân.” (Trích Viếng lăng Bác - Viễn Phương) Câu 1: Nêu ngắn gọn hoàn cảnh sáng tác bài thơ. Câu 2: Từ “mặt trời” ở câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Phép tu từ này có tác dụng như thế nào trong việc bộc lộ cảm xúc của táo giả? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không? Vì sao? Câu 3: Trong chuơng trình Ngữ văn 9 cũng có những câu thơ xuất hiện hình ảnh “mặt trời” qua cách sử dụng phép tu từ tương tự. Chép những câu thơ đó và cho biết tên tác giả, tác phẩm. Câu 4: “Thương nhớ” vốn là một từ chỉ cảm xúc bên trong của con người nhưng tác giả lại viết “Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ”. Tại sao vậy? Câu 5: Trình bảy cảm nhận của em vê đoạn thơ trên bằng một đoạn văn khoảng 10-12 câu, triển khai theo lối lập luận tổng – phân - hợp để thấy được dòng cảm xúc chân thành của tác giả trước khi vào lăng viếng Bác. Trong đoạn văn có sử dụng một câu bị động và một phép nối lien kết.
5. Câu 2: Từ “mặt trời” ở câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Phép tu từ này có tác dụng như thế nào trong việc bộc lộ cảm xúc của táo giả? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không? Vì sao? Câu 2: Biện pháp nghệ thuật và tác dụng của từ “mặt trời”: - Từ “mặt trời” ở câu thứ hai được sử dụng theo phép tu từ ẩn dụ. - Tác dụng: Giúp bộc lộ cảm xúc biết ơn, tự hào, ngưỡng mộ của tác giả đối với Bác - Người đã mang lại ánh sáng, sự sống cho dân tộc Việt Nam. - Không thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa, ví sự chuyển nghĩa của từ “mặt trời” trong câu thơ chỉ mang tính chất tạm thời, không làm cho từ có thêm nghĩa mới và không thể đưa vào giải thích trong từ điển.
6. Câu 4: “Thương nhớ” vốn là một từ chỉ cảm xúc bên trong của con người nhưng Câu 4: Cách viết “Ngày ngày dòng tác giả lại viết “Ngày ngày dòng người đi người đi trong thương nhớ”: trong thương nhớ”. Tại sao vậy? - Đó là hình ảnh thực mà khi đến lăng Bác nhà thơ chứng kiến: ngày ngày dòng người nối tiếp nhau vảo viếng lăng Bác - Từ đó tác giả liên tưởng: Mọi người dân khi đến viếng Bác thề hiện nỗi xúc động, tấm lòng nặng trĩu thương nhớ không nguôi qua hình ảnh ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
7. PHIẾU SỐ 4 Nói về bài thơ Viếng lăng Bác của tác giả Viễn Phương có nhận xét: “Có thể nói bài thơ là một thứ tiếng lòng giản dị, hồn nhiên mà àm vang của nó còn làm thổn thức lòng người mãi mãi”. (Tìm hiểu vẻ đẹp tác phẩm văn học Ngữ văn 9 - Lê Bảo) Câu 1: Em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác và cảm xúc bao trùm của tác giả trong bài thơ. Câu 2: Chép nguyên văn khổ thơ diễn tả cảm xúc và suy nghĩ của tác giả khi vào trong lăng viếng Bác. Câu 3: Chỉ ra một hình ảnh ẩn dụ có trong khổ thơ mà em vừa chép và nêu ý nghĩa của hình ảnh ẩn dụ đó. Câu 4: Cho câu văn sau: “Trong bài thơ Viếng lăng Bác, ngoại cảnh chỉ được miêu tả chấm phá vài nét, còn chủ yếu tác giả bộc lộ tâm trạng, cảm xúc yêu thương, ngưỡng mộ của mình đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.” Hãy coi câu văn trên lả câu chủ đề, viết tiếp khoảng 8 đến 10 câu văn đã tạo thành một đoạn văn trình bày theo cách diễn dịch; trong đoạn văn có sử dụng câu chứa thành phần biệt lập và phép thế (gạch chân, chú thích thành phần biệt lập và từ ngữ dùng làm phép thế).
8. Câu 2: Chép nguyên văn khổ thơ diễn tả cảm xúc và suy nghĩ của tác giả khi vào trong lăng viếng Bác. Câu 2: Khổ thơ diễn tả cảm xúc và suy nghĩ của tác giả khi vào trong lăng viếng Bác: “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim.”
9. GỢI Ý TRẢ LỜI Câu 4: Cho câu văn sau: “Trong bài thơ Viếng lăng Bác, ngoại cảnh chỉ Câu 4: Viết đoạn văn để thấy được tâm trạng, cảm được miêu tả chấm phá vài nét, còn xúc yêu thương ngưỡng mộ của tác giả với Chủ chủ yếu tác giả bộc lộ tâm trạng, cảm tịch Hồ Chí Minh: xúc yêu thương, ngưỡng mộ của - Trong bài thơ Viếng lăng Bác, ngoại cảnh chỉ mình đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.” được miêu tả chấm phá vài nét, còn chủ yếu tác giả Hãy coi câu văn trên lả câu chủ đề, bộc lộ tâm trạng, cảm xúc yêu thương, ngưỡng mộ viết tiếp khoảng 8 đến 10 câu văn đã của mình đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. tạo thành một đoạn văn trình bày theo - Nỗi bồi hồi, xúc động khi được từ quê hương cách diễn dịch; trong đoạn văn có sử miền Nam ra thăm lăng Bác. dụng câu chứa thành phần biệt lập và - Lòng biết ơn chân thành, sâu nặng đối với Bác, sự phép thế (gạch chân, chú thích thành ngưỡng mộ, thành kính, nỗi đau xót, tiếc phần biệt lập và từ ngữ dùng làm thương khi vào lăng viếng Bác. phép thế). - Tình cảm lưu luyến khi phải từ biệt
10. Câu 1: Giọt “nước mắt khó cầm cứ rơi” của tác giả gợi nhớ tới khổ thơ nào trong bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương? Chép lại khổ thơ đó. Câu 1: Chép chính xác khổ thơ: “Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này”
11. Cậu 3: Viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo phép lập luận diễn dịch để làm rõ niềm xúc động mãnh liệt và ước nguyện chân thảnh tha thiết của nhà thơ trong khổ thơ em vừa chép. Trong đoạn văn có sử dụng phép nối và câu cảm thán. Gạch chân chỉ rõ. Câu 3: Viết đoạn văn: - Khổ thơ thư tư là niềm xúc động mãnh liệt, sự nghẹn ngào và ước nguyện chân thành tha thiết của nha thơ muốn được ở mãi bên lăng Bác. - Câu thơ “Mai về miền Nam thương trào nước mắt” như một lời giã biệt. + Lời nói giản dị diễn tả tình cảm sâu lắng. + Từ “trào” diễn tả cảm xúc thật mãnh liệt, luyến tiếc, bịn rịn không muốn xa nơi Bác nghỉ. + Đó là tâm trạng của muôn triệu con tim bé nhỏ cùng chung nỗi đau không khác gì tác giả. Được gần Bác dù chỉ trong giây phút nhưng không bao giờ ta muốn xa Bác bởi Người ấm áp quá, rộng lớn quá.
12. Câu 4: Chỉ rõ và cho biết hiệu quả diễn đạt của biện pháp tu từ điệp ngữ có trong khổ thơ trên. Câu 4: Chỉ rõ và tác dụng của biện pháp nghệ thuật điệp ngữ: - Biện pháp nghệ thuật điệp ngữ: Muốn làm. - Hiệu quả diễn đạt: Điệp từ “muốn làm” + biểu cảm trực tiếp và gián tiếp => tâm trạng lưu luyến, ước muốn, sự tự nguyện chân thành của tác giả.
13. Câu 6: Trong một bài thơ em đã học trong chương trình Ngữ vãn 9 cũng có một khổ thơ dùng hình ảnh và phép tu Câu 6: Chép lại chính xác khổ thơ đó từ điệp ngữ tương tự. Em hãy chép lại và nêu rõ tên tác giả, tác phẩm: chính xác khổ thơ đó và nêu rõ tên tác Ta làm con chim hót giả, tác phẩm. Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao xuyến. - Bài thơ: Mùa xuân nho nhỏ - Tác giả: Thanh Hải
14. Câu 1: Những câu thơ trên trích trong tác phẩm nào? Nêu tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của bài thơ ấy. Câu 1 : Hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Viếng lăng Bác”: Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc, đất nước thống nhất, lăng chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vừa khánh thành, tác giả từ miền Nam ra thăm miền Bắc, vào lăng viếng Bác Hồ. Bài thơ “Viếng lăng Bác” được sáng tác trong dịp đó.
15. Câu 3: Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết Câu 3: Viết đoạn văn để làm rõ lòng kính yêu và một đoạn văn khoảng 10 câu theo phép niềm xót thương vô hạn của tác giả đối với Bác lập luận quy nạp (có sử dụng phép lặp và khi vào trong lăng: có một câu chứa thành phần phụ chú) để - Lòng biết ơn thành kính đã chuyển sang niềm làm rõ lòng kính yêu và niềm xót thương xúc động nghẹn ngào khi tác giả nhìn thấy Bác: vô hạn của tác giả đối với Bác khi vào “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên trong lăng. Giữa một vầng trẩng sáng dịu hiền” - Bác đang ngủ giấc ngủ bình yên, thanh thản giữa vầng trăng sáng dịu hiền. Ánh sáng dịu nhẹ trong lăng gợi sự liên tưởng thật thú vị. - Những vần thơ của Bác tràn đầy ánh trăng, trăng với Bác đã từng vào thơ Bác trong nhà lao, trên chiến trận, giờ đây trăng cũng đến để giữ giấc ngủ ngàn thu cho Người.
16. Câu 4: Trăng là hình ảnh xuất hiện nhiều trong thi ca. Hãy chép chính xác một câu thơ khác đã học có hình ảnh trăng và ghi rõ tên tác giả, tác phẩm. Câu 4: Kể tên một bài thơ có nhắc đến trăng, chép câu thơ về trăng: - Bài thơ: Ánh trăng của Nguyễn Duy - Chép khổ thơ: “Trăng cứ tròn vành vạnh kể chị người vô tình ánh trăng im phăng phắc đủ cho ta giật mình.” Hay - Bài thơ: Đồng chí của Chính Hữu - Câu thơ: “Đầu súng trăng treo”