Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp làm tốt văn miêu tả

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp làm tốt văn miêu tả

1. trăng là cái đĩa bạc trên tấm thảm nhung da trời” Còn với Trần Đăng Khoa thì trăng đã được cảm nhận một cách tinh tế bằng tình yêu của tâm hồn trẻ thơ, rất hồn nhiên, trong sáng: Trăng hồng như quả chín Lửng lơ lên trước nhà Hay: Trăng tròn như mắt cá Chẳng bao giờ chớp mi Trăng bay như quả bóng Bạn nào đá lên trời Như vậy, cũng là vầng trăng, là bầu trời, mỗi người sẽ cảm nhận theo cách riêng của mình, đó là những gì người khác không thấy hoặc chưa thấy. Văn miêu tả không hạn chế sự tưởng tượng, không ngăn cản sự sáng tạo của người viết nhưng như vậy không có nghĩa là cho phép người viết “bịa” một cách tùy ý. Để tả hay, tả đúng thì phải tả chân thật, giáo viên cần uốn nắn để học sinh tránh bệnh sáo rỗng. c. Biện pháp 3: Hướng dẫn học sinh cách quan sát đối tượng miêu tả, cách lựa chọn hình ảnh, nội dung miêu tả. * Quan sát đối tượng miêu tả cần chú ý: - Quan sát tổng thể dối tượng, chú ý cả trạng thái động và tĩnh, quan sát bằng tất cả các giác quan ( thính giác, thị giác, xúc giác, cảm giác, ) - Lựa chọn điểm đặc biệt, tiêu biểu của đối tượng để quan sát thật kĩ. - Quan sát điểm giống nhau, khác nhau với các đối tượng khác có ở xung quanh bằng sự liên tưởng hoặc quan sát trước đó. - Quan sát hình ảnh, hoạt động và những tác động của đối tượng đến các vật ở xung quanh. - Ghi chép đầy đủ khi quan sát. * Lựa chọn hình ảnh miêu tả và nội dung miêu tả: - Căn cứ vào hình ảnh đã lựa chọn khi quan sát. - Căn cứ vào nội dung đã ghi chép. - Chọn lọc những hình ảnh, chi tiết, hoạt động đặc sắc, đặc trưng riêng, đẹp và khác biệt của đối tượng để miêu tả chi tiết. 6
2. - Nhắm mắt, hình dung về đối tượng: hình ảnh, hoạt động của đối tượng, những ảnh hưởng, tác động của đối tượng đến sự vật xung quanh. - So sánh đối tượng được miêu tả với đối tượng khác tương đồng. - Phân tích, đánh giá cái hay, cái đẹp ở đối tượng. - Dự đoán trước khả năng và những điều tốt đẹp mà đối tượng có thể vươn tới. - Liên tưởng những điều mình đã biết, đã nghe, đọc, cảm nhận được về đối tượng từ trước tới nay. - Ghi chép lại những gì mình đã tưởng tượng để lựa chọn, chắt lọc đưa vào bài viết của mình. * Hướng dẫn học sinh xây dựng đoạn văn mở bài và kết bài: Bài văn không thể thiếu phần mở bài và kết bài, những phần này thường thu hút người đọc, người nghe chú ý cách đặt vấn đề và cách cảm nghĩ về vấn đề mà người viết trình bày. Chính vì vậy, việc rèn luyện cho học sinh xây dựng đoạn văn mở bài và kết bài là rất cần thiết. - Đoạn văn mở bài: Có hai cách mở bài mà học sinh được học đó là mở bài trực tiếp và mở bài gián tiếp. Không nhất thiết phải gò bó học sinh làm mở bài theo cách nào mà để cho các em tự chọn cho mình cách mở bài hợp lý nhất và phù hợp với khả năng của từng em. - Đoạn văn kết bài: Kết bài tuy chỉ là một phần nhỏ trong bài văn nhưng lại rất quan trọng bởi đoạn kết bài thể hiện được nhiều nhất tình cảm của người viết với đối tượng miêu tả. Thực tế cho thấy học sinh thường hay liệt kê cảm xúc của mình làm phần kết luận khô cứng, gò bó, thiếu tính chân thực. Chủ yếu các em thường làm kết bài không mở rộng, kết bài như vậy không sai nhưng chưa hay, chưa hấp dẫn người đọc.Vì vậy đòi hỏi người giáo viên phải gợi ý để học sinh biết cách làm phần kết bài có mở rộng bằng cảm xúc của mình một cách tự nhiên thông qua những câu hỏi gợi mở, sau đó cho các em nhận xét, sửa sai và chắt lọc để có được những kết bài hay. Bài văn không thể hay nếu thiếu cảm xúc của người viết, cảm xúc không chỉ bộc lộ ở phần kết bài mà còn thể hiện ở từng câu, từng đoạn của bài. Vì vậy, giáo viên cần chú ý rèn cho học sinh cách bộc lộ cảm xúc trong bài văn một cách thường xuyên liên tục, từ tiết đầu tiên của mỗi loại bài đến những tiết luyện tập xây dựng đoạn văn, tiết viết bài và ngay trong tiết trả bài nữa. 8
3. đẹp, dạy tốt tập đọc sẽ tạo điều kiện cho học sinh tăng thêm vốn từ và biết được khả năng thể hiện của của tiếng Việt trong mọi trường hợp rất phong phú, học sinh sẽ học tập được cách dùng từ, viết câu, diễn đạt. Trong dạy tập đọc chủ yếu là rèn cho học sinh các kỹ năng, trong đó có kỹ năng văn hay còn gọi là kỹ năng cảm thụ: Làm cho học sinh thấy được cái hay, cái đẹp trong ngôn từ văn bản: âm thanh, gieo vần, cách dùng từ, đặt câu, những biện pháp tu từ (ví von, so sánh, nhân hoá, từ láy, từ gợi tả, gợi cảm, ) - Với luyện từ và câu, học tốt phân môn này sẽ giúp các em có vốn từ ngữ phong phú, biết viết đúng các kiểu câu và biết sử dụng các biện pháp tu từ khi viết văn. Học tốt luyện từ và câu sẽ gúp các em tránh được những lỗi về cấu tạo ngữ pháp, lỗi về nghĩa và lỗi về dấu câu. - Nội dung của bài văn có hấp dẫn, có lôi cuốn được người đọc hay không một phần phụ thuộc vào hình thức biểu hiện bên ngoài của nó, đó chính là chữ viết. Vì vậy muốn có bài làm văn hấp dẫn thì giáo viên cần chú ý rèn kỹ năng viết cho học sinh trong các giờ chính tả. Chính tả giúp học sinh viết đúng, viết nhanh, viết đẹp và trình bày rõ ràng, sạch sẽ. - Nếu như tập đọc rèn kỹ năng cảm thụ cho học sinh, chính tả rèn kỹ năng viết cho học sinh thì phân môn kể chuyện rèn kỹ năng nói, hay nói cách khác là kỹ năng sản sinh văn bản dưới dạng nói cho học sinh. Kể chuyện vừa bồi dưỡng tình cảm, giúp học sinh biết quý trọng người tốt, phê phán cái xấu, vừa giúp học Nói tóm lại, các phân môn của tiếng Việt tuy mỗi phân môn có nội dung riêng, phương pháp riêng nhưng chúng không hoàn toàn độc lập với nhau mà luôn bổ sung cho nhau, kiến thức của phân môn này hỗ trợ cho việc học những phân môn khác. Với phân môn tập làm văn là phân môn thực hành tổng hợp của những phân môn khác, muốn học tốt tập làm văn học sinh cần học tốt các phân môn còn lại. Ngoài ra giáo viên cần thực hiện tốt tiết đọc thư viện để giúp học sinh hình thành thói quen đọc sách, yêu sách từ đó góp phần phát triển khả năng cảm thụ văn học và kĩ năng sử dụng ngôn ngữ khi viết văn miêu tả. g. Biện pháp 7: Thực hiện nghiêm túc tiết trả bài: 10
4. giảng, như vậy vốn kiến thức của chúng ta sẽ phong phú lên rất nhiều và bài giảng chắc chắn sẽ hấp dẫn hơn, nhất là với việc dạy văn miêu tả thì điều này lại càng cần thiết. Dạy văn miêu tả lớp 4 là một việc làm khó, nhất là nếu chúng ta đơn độc thực hiện lại càng khó hơn nên rất cần sự đóng góp trí tuệ của tập thể, của bạn bè đồng nghiệp. Vì vậy, chúng ta cần nghiêm túc trao đổi cùng bạn bè đồng nghiệp về chuyên môn nghiệp vụ trong các buổi sinh hoạt chuyên môn. Mỗi buổi có thể trao đổi về một chủ đề, về một tiết tập làm văn nào đó, có thể cả tổ xây dựng mỗi tiết một giáo án mẫu, sau đó mỗi người sẽ tuỳ thuộc vào đối tượng học sinh lớp mình mà cụ thể hoá thành kế hoạch của riêng mình. Như vậy sẽ phát huy được sức mạnh của tập thể và mỗi chúng ta cũng học hỏi được từ đồng nghiệp rất nhiều. Tóm lại: Dạy như sách đã khó, nhưng dạy để sách trở thành vốn tri thức của học sinh lại càng khó hơn. Với Tập làm văn, người dạy phải gửi cả tâm hồn mình vào trong bài dạy, thầy trò phải cùng đắm mình vào đối tượng miêu tả theo một dòng cảm xúc, cùng hoà chung tình cảm để cùng tìm hiểu và cảm nhận với niềm say mê, thích thú. Muốn vậy, người giáo viên phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi lên lớp. 3. Thực nghiệm sư phạm a. Mô tả cách thức thực hiện. Thực tế giảng dạy tôi đã vận dụng các biện pháp trên trong các tiết dạy cụ thể và có kiểm tra, khảo sát, đánh giá theo từng bài học của học sinh, tôi thấy học sinh có tiến bộ nhanh. Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn của khối, tổ với những dạng bài cụ thể, tôi đã đưa ra để đồng nghiệp cùng đánh giá, có kết quả được khẳng định, chúng tôi cùng nhân rộng trong tổ, khối, kết hợp khảo sát kết quả của học sinh qua các bài tập cụ thể về dạng văn miêu tả đồ vật, miêu tả cây cối, miêu tả con vật. Với các biện pháp trên, tôi đã tiến hành thử nghiệm ở lớp mình chủ nhiệm trong quá trình học các bài Tập làm văn về miêu tả từ tuần 21 đến hết tuần 33. Kết quả, bài văn miêu tả con vật nuôi trong nhà các em đã khả quan hơn nhiều so với bài văn miêu tả đồ vật ở tuần 20 mà tôi đã thống kê. b. Kết quả đạt được: Biểu 02 12
5. bài giảng hàng ngày của thầy cô. Muốn có được khả năng ấy của mỗi học sinh thì chính mỗi người giáo viên phải định hướng, gợi mở cho các em phương pháp học tập, như những cây non được ươm trồng cần bàn tay con người chăm sóc, vun xới thì nó sẽ trở nên tươi tốt. Với học sinh lớp 4, các em không thể vừa bắt tay vào viết văn đã có được những dòng văn hay, mà văn hay là kết quả của một quá trình rèn luyện liên tục, bền bỉ, dẻo dai. Văn hay không thể có được ở những học trò lơi là đèn sách. Với tinh thần đó, việc rèn kỹ năng làm văn vừa để nhằm mục đích nâng cao năng lực viết văn vừa nhằm nâng cao ý thức tự rèn luyện của học sinh. b. Hiệu quả thiết thực của sáng kiến: Sau khi tìm hiểu và áp dụng các biện pháp trên, tôi thấy kĩ năng làm văn của các em học sinh lớp 4 hơn hẳn. Bài làm của nhiều em đã có tiến bộ rõ rệt, các em đã biết viết văn miêu tả có hình ảnh, có cảm xúc, đặc biệt nhiều em đã biết cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật như: nhân hoá, so sánh, dùng từ ngữ gợi tả, bài làm sinh động, cảm xúc chân thật. Không còn em nào mắc lỗi về bố cục hay không biết trình bày đoạn văn mở bài, thân bài hay kết bài.Tuy vẫn còn một số ít bài mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, viết câu, liệt kê các chi tiết của đối tượng miêu tả. Mặc dù mới là sự chuyển biến ít ỏi nhưng trong giảng dạy, nhất là dạy Tập làm văn thì kết quả như vậy cũng là điều đáng quý. Mặt khác, các biện pháp này mới chỉ được áp dụng trong phạm vi khối lớp 4,5 của trường Tiểu học Vũ Ninh 1, nếu có thể thực hiện áp dụng từ khi dạy tập làm văn ở khối lớp 2,3 thì tôi tin chắc rằng chất lượng làm văn của các em sẽ khả quan hơn. 5. Kiến nghị, đề xuất: a. Đối với tổ/ nhóm chuyên môn: Thảo luận, điều chỉnh, nhân rộng biện pháp cho phù hợp với đối tượng học sinh của lớp mình. b. Đối với lãnh đạo nhà trường: Nhà trường nâng cao hiệu quả các buổi sinh hoạt chuyên môn, khuyến khích giáo viên trao đổi kế hoạch bài học, phương pháp tổ chức các hoạt động dạy học để phát huy sở trường của từng cá nhân và sức mạnh của cả tập thể. c. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo: 14
6. - Em hãy viết một đoạn văn miêu tả một loài hoa hoặc một thứ quả mà em yêu thích (Tuần 23) Biểu 01-02 Đoạn văn viết Trình bày Dùng từ chưa Câu văn lủng đúng yêu cầu, đúng bố cục, chính xác, câu củng, trình Lớp Số HS biết sử dụng biết sử dụng văn chưa có bày chưa từ ngữ phong từ ngữ, hình hình ảnh đúng bố cục phú và các ảnh miêu tả biện pháp tu từ SL TL SL TL SL TL SL TL 4A 40 12 30 14 35 9 22,5 5 12,5 - Em hãy viết một đoạn văn mở bài và kết bài cho bài văn tả một cây mà em yêu thích (Tuần 26) Biểu 01-03 Đoạn văn viết Trình bày Dùng từ chưa Câu văn lủng đúng yêu cầu, đúng bố cục, chính xác, câu củng, trình Lớp Số HS biết sử dụng biết sử dụng văn chưa có bày chưa từ ngữ phong từ ngữ, hình hình ảnh đúng bố cục phú và các ảnh miêu tả biện pháp tu từ SL TL SL TL SL TL SL TL 4A 40 13 32,5 18 45 7 17,5 2 5 - Em hãy tả một con vật mà em yêu thích (Tuần 33) Biểu 01-04 Bài văn viết Trình bày Dùng từ chưa Câu văn lủng đúng yêu cầu, đúng bố cục, chính xác, câu củng, trình Lớp Số HS biết sử dụng biết sử dụng văn chưa có bày chưa từ ngữ phong từ ngữ, hình hình ảnh đúng bố cục 16
7. ĐÁNH GIÁ CỦA HĐ CHẤM THI GVDG TRƯỜNG TIỂU HỌC VŨ NINH 1 NHẬN XÉT CỦA PHÒNG GD - ĐT THÀNH PHỐ BẮC NINH 18