Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng một số giải pháp để nâng cao chất lượng dạy và học môn Địa lý 9

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng một số giải pháp để nâng cao chất lượng dạy và học môn Địa lý 9

1. 8 đồng bằng sông Hồng và châu thổ sông Hồng Hoạt động 2: Tìm hiểu điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên (14’) - GV giao nhiệm vụ cho HS - HS tiếp nhận nhiệm II. Điều kiện tự nhiên vụ và tài nguyên thiên ? Dựa vào H20.1 và kiến * Bồi đắp phù sa nhiên. (Tích hợp bảo thức đó học, nêu ý nghĩa - Mở rộng diện tích đất vệ môi trường) của sông Hồng đối với sự - Cung cấp nước cho phát triển nông nghiệp và - Sông Hồng tạo nên nông nghiệp, cho sinh đời sống dân cư? Tầm quan đồng bằng châu thổ, có hoạt trọng của hệ thống đê trong ý nghĩa rất lớn đối với - Là đường giao thông vùng? phát triển nông nghiệp quan trọng và đời sồng dân cư. *Tầm quan trọng của hệ thống đê: - Đất phù sa sông Hồng - Ngăn lũ bảo vệ tài màu mỡ. sản và tính mạng cho - Điều kiện khí hậu và nhân dân thuỷ văn thuận lợi cho - Hạn chế: ngăn mất việc thâm canh tăng vụ lượng phù sa vào đồng trong sản xuất nông ruộng . nghiệp. - Trả lời, nhận xét - Thời tiết mùa đông rất - Ý nghĩa của tài phù hợp với một số cây nguyên đất: Có ý nghĩa trồng ưa lạnh quan trọng trong việc - Khoáng sản: Mỏ đá phát triển nông nghiệp. Tràng Kênh (Hải Phòng), Hà Nam, Ninh
2. 10 - Bên cạnh đó, GV có thể sử dụng tranh, ảnh trong SGK, tư liệu tham khảo để mở rộng kiến thức, giới thiệu cho HS biết các phong cảnh đẹp của đất nước, từ đó giáo dục HS lòng tự hào, thêm yêu quê hương, đất nước. - Ví dụ minh họa: khi daïy veà bài Thương mại và du lịch, đặc biệt ở mục II: Du lịch, giáo viên coù theå cho học sinh xem video giới thiệu về một số danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam qua trò chơi Du lịch Việt Nam qua màn ảnh như Vònh Haï Long, Sa Pa, động Phong Nha - Kẻ Bàng, các bãi biển nổi tiếng như Nha Trang, Vũng Tàu, Lăng cô, Sầm Sơn các di sản văn hóa như cồng chiêng Tây Nguyên, Nhã nhạc cung đình Huế, dân ca quan họ Bắc Ninh để các em thấy được vẻ đẹp tiềm ẩn của đất nước, bản sắc văn hóa của dân tộc, sau đó GV mở rộng: Vịnh Hạ Long đã hai lần được Unessco công nhận là di sản thiên nhiên thế giới vào năm 1994 và năm 2000, hiện nay Vịnh Hạ Long đang được bầu chọn vào một trong bảy kỳ quan thiên nhiên của thế giới. Dân ca quan họ Bắc Ninh được Uneesco công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2009 Qua đó, GV giáo dục cho HS lòng yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc. Từ đó xây dựng ý thức bảo vệ, giữ gìn các danh lam thắng cảnh, các di sản văn hóa của đất nước - Hoặc trong các tranh hình trong SGK, ví dụ GV cho HS quan sát H.18.2 SGK trang 67: Đập thủy điện Hòa Bình trên sông Đà. GV đặt câu hỏi: Hãy nêu ý nghĩa của thủy điện Hòa Bình? HS nêu: Cung cấp điện năng, điều tiết nước, nuôi trồng thủy sản, du lịch, điều hòa khí hậu địa phương. -Ngoài phương pháp trên, trong tiết dạy GV có thể sử dụng phương pháp tạo ra tình huống có vấn đề và giải quyết vấn đề: Đây là PPDH trong đó GV tạo ra những tình huống có vấn đề, điều khiển HS phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề và thông qua đó chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng và đạt được những mục đích học tập khác. Đặc trưng cơ bản của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là “tình huống gợi vấn đề” vì “Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống có vấn đề” (Rubinstein).
3. 12 ngành dịch vụ gì đang phát cho các ngành kinh tế triển? nông, lâm, ngư nghiệp và công ? Nêu một vài ví dụ của các nhà nghiệp. đầu tư nước ngoài vào ngành dịch vụ ở địa phương em? - Tạo ra mối liên hệ - HS trả lời giữa các ngành sản ? Hoạt động vận tải thương mại xuất các vùng trong có vai trò như thế nào trong sản nước và giữa nước ta xuất và đời sống? với nước ngoài. ? Hãy phân tích vai trò của - HS trả lời - Tạo ra nhiều việc ngành bưu chính viễn thông - Cung cấp nguyên làm nâng cao đời trong sản xuất và đời sống? liệu, vật tư sản xuất, sống nhân dân, đem tiêu thụ sản phẩm lại nguồn thu lớn cho cho các ngành kinh nền kinh tế. tế. - Tạo ra mối liên hệ giữa các ngành sản xuất trong và ngoài nước - Tạo ra nhiều việc làm nâng cao đời sống nhân dân, đem lại nguồn thu nhập lớn cho nền kinh tế. VD: Nếu ngành bưu chính viễn
4. 14 4. Giáo viên tổng kết và khái quát kết quả bài học. Trong phương pháp thảo luận nhóm giáo viên cần cung cấp những thông tin và kiến thức có liên quan đến chủ đề thảo luận để học viên đọc và nghiên cứu.Yêu cầu học viên đưa ra các ý kiến chi tiết và cụ thể, theo quan điểm và hiểu biết của mình Ví dụ minh họa: Bài 11: Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố công nghiệp Phần II: Các nhân tố kinh tế - xã hội Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm Nhóm1: Dân cư và lao động đã ảnh hưởng gì đến sự phát triển và phân bố công nghiệp? Cho ví dụ. GV gợi ý Dân cư đông, nguồn lao động dồi dào tạo điều kiện thuận lợi gì cho ngành công nghiệp (Thuận lợi cho ngành công nghiệp cần nhiều lao động, thu hút vốn đầu tư nước ngoài) Nhóm 2: Cơ sở vật chất kĩ thuật và cơ sở hạ tầng ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố CN? GV hướng dẫn HS nêu về trình độ công nghệ, nơi phân bố và nhận xét về cơ sở hạ tầng trong công nghiệp.Từ đó HS trả lời câu hỏi ?Việc cải thiện giao thông có ý nghĩa gì đối với sự phát triển công nghiệp? Nhóm 3: Đảng và Nhà nước đã có những chính sách gì thúc đẩy sự phát triển ngành công nghiệp? Cho ví dụ? HS nêu được trong giai đoạn hiện nay chính sách phát triển công nghiệp ở nước ta có định hướng như thế nào? Nhóm 4: Thị trường có ý nghĩa như thế nào đối với phát triển công nghiệp? Cho ví dụ? Phần này HS trao đổi với nhau để giải quyết hai vấn đề ? Thị trường có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển công nghiệp? ? Sản phẩm công nghiệp nước ta hiện đang phải đối mặt với những thách thức gì khi chiếm lĩnh được thị trường? GV gọi đại diện nhóm lên trình bày. Các nhóm khác nghe và có thể phản biện lại nhóm bạn, nhận xét, bổ sung cho bạn.
5. 16 - Tạo hứng thú cho HS. Nội dung học tập phải đa dạng, không chỉ giới hạn ở nội dung ôn tập trong SGK mà phải đề ra những bài làm có tính chất vấn đề, có tính sáng tạo, những bài tập gắn liền với cuộc sống, với thực tiễn lao động. - Phải cho HS thấy rõ mục đích và nhiệm vụ của công việc ở nhà. Muốn thế phải kết hợp giũa bài làm ở nhà với công việc trên lớp. Nếu không hoàn thành bài ở nhà thì việc học tập trên lớp gặp nhiều khó khăn và ngược lại - Trước hết HS cần học bài cũ trước, làm đủ các bài tập trong SGK cuối mỗi bài, sau đó HS chuẩn bị bài mới: Đọc trước bài mới một lần, gạch dưới những từ khó hiểu, quan sát kênh hình, lược đồ, biểu dồ nếu có trong bài và dự kiến trả lời các câu hỏi dựa theo sự hiểu biết của bản thân và dựa vào kênh chữ có trong SGK Ví dụ minh họa Sau khi học xong bài 20: Vùng Đồng Bằng Sông Hồng. HS sẽ có hai bước cần chuẩn bị ở nhà trước khi đến lớp: Bước 1: Học bài theo câu hỏi SGK ? Điều kiện tự nhiên ở đồng bằng sông Hồng có những thuận lợi và khó khăn gì đối với sự phát triển kinh tế - xã hội? ? Dân cư ở đồng bằng sông Hồng có đặc điểm gì? Bước 2: Chuẩn bị bài mới phần kinh tế của vùng đồng bằng sông Hồng. HS đọc bài một lần, quan sát lược đồ, biểu đồ, dự kiến trả lời các câu hỏi trong SGK Khi đã chuẩn bị cả bài cũ lẫn bài mới như vậy HS đã định hướng được câu trả lời của mình. Lên lớp các em chỉ cần chú ý vào bài, hăng hái xây dựng phát biểu từ đó phát hiện ra những phần sai, phần đúng trong câu trả lời của mình qua phần bổ sung, nhận xét cảu GV và các bạn khác. Như vậy vừa góp phần làm cho lớp học sôi nổi vừa giúp các em hiểu bài ngay tại lớp b. Kết quả đạt được Qua thực tế giảng dạy đã áp dụng các biện pháp trên, kết quả cho thấy: - Học sinh hứng thú hơn.
6. 18 - Thường xuyên biểu dương động viên để khơi gợi tinh thần học tập của học sinh. Trên đây là một số suy nghĩ nhằm nâng cao chất lượng trong dạy học môn Địa lí 9 THCS . Qua bước đầu thực hiện đã ít nhiều mang lại hiệu quả khả quan, tuy vậy vẫn còn nhiều sai sót. Rất mong sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp để tôi học hỏi thêm nhiều kinh nghiệm hơn, để phục vụ công tác ngày càng tốt hơn. 4. Kết luận Trên đây là một số giải pháp để học tốt môn địa lý lớp 9, nhằm nâng cao chất lượng bộ môn. Thông qua việc tìm hiểu, tôi đã tìm ra một số nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan dẫn đến việc HS không thích học môn Địa lý. Trên cơ sở đó tìm ra những nguyên nhân và đề ra những biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lý cho HS nói riêng và cho nhà trường nói chung Để học tập môn địa lý 9 đạt kết quả tốt, người GV phải xác định và nắm vững đặc trưng của bộ môn trên cơ sở nội dung, chức năng, nhiệm vụ của bộ môn Địa lý ở nhà trường phổ thông.Từ đó xác định được kiến thức cơ bản, phương pháp dạy của bộ môn Địa lý. Ngoài ra còn phải liên hệ thực tế, tích hợp liên môn, giáo dục cho các em tình yêu thiên nhiên, niềm tự hào về quê hương, đất nước; nắm vững được tình hình kinh tế - xã hội của đất nước, của địa phương để các em xác định được mục đích của việc học tập và có phương hướng phấn đấu, góp phần xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp. Muốn vậy, trước khi lên lớp, GV phải nghiên cứu kĩ bài dạy, sử dụng phương pháp phù hợp, tham khảo tư liệu, chuẩn bị tranh ảnh, bản đồ, số liệu thống kê Còn với HS cũng phải chuẩn bị kĩ bài ở nhà như: Học bài cũ, làm câu hỏi và bài tập trong SGK, sưu tầm tư liệu, tranh ảnh liên quan và nhất là phải chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp: Đọc bài mới kết hợp quan sát biểu đồ, lược đồ, tranh ảnh và dự kiến trả lòi các câu hỏi trong SGK.
7. 20 PHẦN III: MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP Hiệu quả từ việc đổi mới trong tư duy, đổi mới trong phương pháp dạy và học môn Địa lý lớp 9 là rất tích cực. Đa số HS thấy hứng thú hơn với môn học, không còn cảm thấy đó là môn học nhàm chán, nặng nề nữa. Các em ngày càng quan tâm, chủ động tìm hiểu nội dung kiến thức bài học, chủ đề có liên quan đến môn Địa lý, chủ động xin vào học đội tuyển bồi dưỡng HSG, ôn luyện để thi vào trường chuyên. * Bảng khảo sát sự quan tâm hứng thú đối với bộ môn Địa lý của HS khối 9 khi chưa áp dụng đổi mới phương pháp, cách thức dạy học mới: Tổng số HS Quan tâm, hứng thú Không quan tâm, hứng thú 168 60 35,7% 108 64,3% * Bảng khảo sát sự quan tâm hứng thú đối với bộ môn Địa lý của HS khối 9 khi chưa áp dụng đổi mới phương pháp, cách thức dạy học mới: Tổng số HS Quan tâm, hứng thú Không quan tâm, hứng thú 168 129 76,8% 39 23,2% Cũng chính nhờ sự quan tâm, hứng thú với môn học của HS mà trong những năm gần đây chất lượng môn học đã được nâng cao, bản thân tôi luôn hoàn thành và vượt chỉ tiêu về chất lượng đại trà, đội tuyển HSG luôn có giải cấp Thành phố.
8. 22 PHẦN IV: CAM KẾT Tôi cam kết không không sao chép và vi phạm bản quyền các giải pháp thực hiện để nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lý lớp 9 Đại Phúc, ngày 18 tháng 10 năm 2020 Giáo viên Đỗ Thị Thục
9. 24 Đánh giá, nhận xét của tổ/ nhóm chuyên môn Tổ trưởng chuyên môn Ngô Thị Bích Thủy Đánh giá, nhận xét của đơn vị Hiệu trưởng